CUNNOOYINKA HIDDASIDAHOODA WAX LAGABEDELAY (GMF)

CUNNOOYINKA HIDDASIDAHOODA WAX LAGABEDELAY (GMF)

Cunnooyinka si garnaqsi ah loo bedelay, oo loo yaqaan GMF (Genetically Modified Foods), waa nooc ka mid ah cuntooyinka la beddelay hiddo-sideyaashooda (DNA) si ay u yeeshaan astaamo gaar ah. Waxaa loo sameeyaa si loogu hagaajiyo wax-soosaarka, iska caabinta cudurrada, ama in kor loo qaado nafaqooyinka ku jira.

QAYBAHA GMF

1. Khudaar iyo miraha la beddelay

Tusaale: Qamadiga, galleyda, tufaaxa, iyo mooska oo hiddo-side lagu daray si ay u adkeystaan cayayaanka ama haraadka.

2. Xoolaha la quudiyo cunto GM ah

Xoolaha sida lo’da ama digaagga la siiyo cuntooyin ka sameysan dalagyada GM ah.

3. Cuntooyinka la farsameeyay

Cuntooyinka laga sameeyo waxyaabo GM ah, sida saliidaha galleyda ama sonkorta laga helo sonkor-biidka GM ah.

NUUCYADA GMF

1. Iska-caabbiya cayayaanka

Dalag si dabiici ah uga hortaga waxyeellada cayayaanka iyada oo aan sun lagu buufin.

2. U adkaysi u leh kiimikooyinka lagu buufiyo

Dalagyo aan dhibaato ka qaadin kiimikada lagu nadiifiyo beerta, taasoo suurtagal ka dhigta in si sahlan looga saaro haramaha.

3. Dalagyo leh nafaqooyin kor loo qaada

Sida bariiska "Golden Rice" oo laga dhigay mid hodan ku ah fitamiin A.

4. Dalagyo xawaare sare leh

Waxay bislaadaan si dhaqso ah oo kordhiya wax-soosaarka.

SAMAYNTA GMF

1. Habka Teknolojiyadda DNA-ga la isku daraayo (Genetic Engineering)

Qaybo ka mid ah DNA laga soo qaato xayawaan, dhir, ama bakteeriyo ayaa lagu daraa DNA-ga dhirta ama dalagga.

2. Habka bakteeriyada loo adeegsado

Bakteeriyada Agrobacterium tumefaciens ayaa lagu dhex mariyaa DNA-ga cusub dhirta si ay u qaataan astaamaha la doonayo

3. Farsamada toogashada unugyada (Gene Gun)

DNA-ga cusub ayaa si toos ah loogu ridaa unugyada dhirta si ay u qaataan hidda-sideyaasha cusub.

TALO KU SAABSAN CUNNOOYINKA GMF

Akhriso calaamadaha ku yaal baakadaha

Dad badan ma garanayaan inay cunayaan cunto GM ah. Mar kasta eeg waxyaabaha ku qoran baakadka.

Dooro cuntooyin dabiici ah haddii aad ka walwalsan tahay GMF

Cuntooyinka leh calaamada "Organic" ama "Non-GMO" badanaa kama mid aha cuntooyinka GM.

La tasho dhakhtar haddii aad leedahay xasaasiyad ama xaalad caafimaad

Qaar ka mid ah GMF waxay keeni karaan xasaasiyado gaar ah.

Ka digtoonow wararka been abuurka ah ee ku saabsan GMF

Cilmi-baaris ku salaysan ayaa muujisay in GMF aysan khatar caafimaad u keenin dadka inta badan, balse waxaa muhiim ah in xogta laga helo ilo rasmi ah.

GUNAANAD

Cuntooyinka si garnaqsi ah loo beddelay (GMF) waxay yihiin horumar weyn oo laga gaaray tiknolojiyadda cuntada, iyadoo lagu doonayo in la kordhiyo wax-soosaarka, la dhimayo cayayaanka, lana hagaajiyo nafaqada. Si kastaba ha ahaatee, arrintaasi waxay dhalisay doodo badan oo ku saabsan badqabka, deegaanka, iyo saameynta mustaqbalka fog. Waa muhiim in bulshada laga wacyigeliyo si ay u fahmaan xaqiiqooyinka, ugana gaaraan doorashooyin xog ogaal ah. 

jaantus kusabsan GMF 

Autor : By HOSHOW GULLED