Kalluun Vs. Hilib: Kee Ayaad Dooran Lahaa? Isbarbardhig Dhammeystiran oo Saameyn Leh
Kalluun Vs. Hilib: Kee Ayaad Dooran Lahaa?
Cuntada hilibka ahi waa laf-dhabarta nafaqada dadka Soomaaliyeed, waxaana laga cuno hilib xoolaad, kalluun iyo mararka qaar digaag. Laakiin marka la eego caafimaadka, deegaanka, dhaqaalaha, iyo nafaqada guud, ma jiro hal nooc oo hilib ah oo dhammaan dhinacyada ka fiican. Maqaalkani wuxuu si qoto dheer isugu eegi doonaa labada hilib ee ugu caansan: hilibka kalluunka iyo hilibka xoolaha, si aan u ogaanno kee faa’iido badan, goorma, iyo sababta.
Nafaqada: Kalluunka Vs. Hilibka Xoolaha
Kalluunka:
-
Borotiin tayo sare leh oo si fudud u dheefshiidka.
-
Omega-3 fatty acids, kuwaas oo kor u qaada caafimaadka wadnaha, maskaxda, iyo unugyada jidhka.
-
Waxay ku badan tahay fitamiin D, iodine, selenium, iyo B12.
-
Qaar ka mid ah kalluunka badda ayaa si gaar ah ugu hodan ah calcium iyo magnesium.
Hilibka Xoolaha:
-
Sidoo kale waa il muhiim ah oo borotiin ah.
-
Waxaa laga helaa birta heme, taas oo si sahlan jirku u nuugo marka loo eego birta kalluunka.
-
Hodan ku ah zinc iyo fitamiin B12.
-
Laakiin: wuxuu leeyahay cholesterol badan iyo dufan buuxa (saturated fat).
Gunaanad Nafaqo:
Kalluunka ayaa ka nafaqo badan marka la eego dufanka wanaagsan iyo saameynta caafimaad ee wanaagsan, halka hilibka xoolaha uu ka sarreeyo marka loo baahdo bir iyo borotiin culus.
Saameynta Caafimaad ee Labada Hilib
Kalluunka:
-
Wuxuu yareeyaa khatarta cudurrada wadnaha iyo xididdada.
-
Wuxuu hagaajiyaa shaqada maskaxda, gaar ahaan carruurta iyo dadka waayeelka ah.
-
Wuxuu yareeyaa halista cudurka bararka maskaxda (Alzheimer’s).
-
Wuxuu hagaajiyaa aragga, lafdhabarta, iyo neerfaha.
Hilibka Xoolaha:
-
Wuxuu si fiican u kobciyaa murqaha iyo unugyada jirka.
-
Laakiin haddii si xad-dhaaf ah loo cuno, wuxuu keeni karaa:
-
Cudurka wadnaha.
-
Sonkorowga nooca 2-aad.
-
Kansarka mindhicirka.
-
Gunaanad Caafimaad:
Kalluunka ayaa aad u caafimaad badan, halka hilibka xoolaha la tixgelin karo haddii si dhexdhexaad ah loo cuno oo aan la xadgudbin.
Saameynta Deegaanka
Kalluunka:
-
Kalluumaysiga xad-dhaafka ah wuxuu khatar gelin karaa noocyada kalluunka iyo deegaanka biyaha.
-
Hase yeeshee, kalluunka laga helo beeraleyda kalluunka (fish farms) wuxuu leeyahay saameyn yar haddii la xakameeyo.
Hilibka Xoolaha:
-
Warshadaha xoolaha waxay saameyn weyn ku leeyihiin deegaanka:
-
Waxay sii daayaan gaaska methane, oo ka qeyb qaata isbedelka cimilada.
-
Waxay u baahan yihiin biyo badan iyo dhul ballaaran.
-
Waxay saameeyaan nabaad guurka iyo daaqa.
-
Gunaanad Deegaan:
Marka la eego deegaanka, kalluunka (gaar ahaan noocyada deegaanka laga helo) ayaa aad uga roon hilibka xoolaha.
Dhaqaale ahaan iyo Helitaan
Kalluunka:
-
Qiimaha kalluunka wuu kala duwan yahay, laakiin dalal xeeb leh (sida Soomaaliya) waa raqiis marka la helo si toos ah.
-
Qoysaska xeebaha ku nool waxay kalluunka u arkaan hilibka ugu sahlan ee la heli karo.
Hilibka Xoolaha:
-
Wuxuu aad ugu badan yahay gudaha dalka, gaar ahaan dhulka miyiga.
-
Xoolaha dhaqashadooda waxay u baahan tahay maalgelin badan iyo daryeel joogto ah.
-
Hilibku wuxuu qiimo gaar ah leeyahay xilliyada ciidaha iyo xafladaha dhaqanka.
Gunaanad Dhaqaale:
Labaduba qiime gaar ah bay leeyihiin, balse kalluunka ayaa noqon kara mid la heli karo si fudud mararka qaar.
Dhaqanka iyo Bulshada Soomaaliyeed
Hilibka Xoolaha:
-
Waa cunto dhaqameed culus, laguna adeegsado xafladaha, aroosyada, iyo marti soorka.
-
Waxaa loo arkaa cunto sharaf leh oo lagu muujiyo maamuus.
Kalluunka:
-
Badanaa waxaa lagu cunaa deegaanada xeebaha sida Muqdisho, Berbera, Kismaayo, Boosaaso, iwm.
-
In kasta oo uu nafaqo badan yahay, haddana dad badan uma arkaan mid “xafladeed”.
Gunaanad Dhaqan:
Hilibka xoolaha ayaa ka mid ah astaamaha dhaqanka, halka kalluunka uu yahay cunto caafimaad leh oo aan si buuxda loo qiimeyn karin bulshada qaar.
Gunaanad Guud: Midkee Fiican?
Ma jiro hal jawaab oo sax ah. Xulashada kalluunka iyo hilibka xoolaha waxay ku xiran tahay:
-
Baahidaada nafaqo
-
Xaaladdaada caafimaad
-
Fursadaha deegaanka
-
Dhaqanka iyo dhaqaalaha
Haddii aad rabto caafimaad wanaagsan, kalluunka waa doorasho fiican.
Haddii aad u baahan tahay borotiin culus iyo bir, hilibka xoolaha ayaa la isku halayn karaa – laakiin si xadidan.
Talo: Isku-darka labadaba – kalluunka usbuucii 2-3 jeer iyo hilibka xoolaha marar gooni ah – waa hab caafimaad leh oo la isku dheelitiray.
Dhammaan Ujeeddadu Waa Miisaan Dhexdhexaad ah
Ma aha in mid la faquuqo midna la buunbuuniyo. Waxa muhiimka ah waa in la fahmo: cuntada wanaagsan waxay ku xirantahay tirada, tayada, iyo waqtiga la cunayo.
Comments